Arıların kurdukları petek sisteminden kökenlerinin nereye dayandığına dair onlarca yıllardır çalışmalar sürüyor. Daha önceki çalışmalara göre arılar, yaklaşık 120 milyon yıl önce, çiçekli bitkilerin evriminde ve yayılmasında bir artış yaşandığı dönemde eşek arılarından ayrıldı.
Çiçek çeşitliliği ise günümüzde bilinen yaklaşık 20 bin arı türünün evrimini destekledi.
Balarıları, eşekarıları ve yabanarılarının dışında kazıcılar, madenciler, duvarcılar, yaprak kesenler, üçkağıtçı guguk arıları ve daha niceleri var ve konu hakkında daha çok çalışma yapılması gerekiyor.
Öte yandan Current Biology dergisinde 27 Temmuz’da yayınlanan bir çalışmada arı soyağaçlarının 120 milyon yıl öncesindeki eski süper kıta Gondwana’ya kadar gittiğine yer verildi. Bilmeyenler için Gondwana ya da Gondwanaland, Neoproterozoikten yaklaşık 550 milyon yıl önce Jura’ya kadar var olan süper bir kıtaydı.
Bu eski kıta günümüzde Afrika, Madagaskar, Güney Amerika, Avustralya, Antarktika, Hindistan ve Arabistan gibi geniş bir alanı içeriyor ve 180 milyon yıl önce erken Jura döneminde parçalarına ayrılmaya başladı.
Araştırma ekibi ise arı tarihini derinlemesine incelerken, arıların daha önce ortaya çıkmış olabileceğini fark ettiler. Arıların daha hızlı çeşitlendiğine ve önceden tahmin edilenden daha geniş bir alana yayıldığına dair kanıtlar buldular.
Çalışmanın ortak yazarı ve Washington Eyalet Üniversitesi entomolog Elizabeth Murray, ”İlk kez yedi arı ailesinin tümü için geniş genom ölçeğine sahip verilerimiz var” diyor.
Günümüzdeki lezzetli balları yapan, bitkilerin tozlaşmasını sağlayan bu önemli canlıların kökenine ilişkin yeni buluş, arıların muhtemelen Gondwana parçalanmadan önce günümüzde Afrika ve Güney Amerika’nın bazı bölgelerinde ortaya çıktığına işaret ediyor.
200’den fazla arı türünün genlerini sıralayan bilim insanları, bunları karşılaştırdı ve arıların tarihsel olarak dünyaya nasıl bir yayılım izlediğini gözlemlemek istedi. Bunun için 185 farklı arı fosilini de inceleyen ekip, soyu tükenmiş fosillerle de kıyasalama yaptı.
Daha önceki çalışmalar ilk arıların potansiyel olarak eşek arılarından evrimleştiğini ortaya koymuştu. Bu çalışmaya göreyse 145 milyon yıl öncesinden 100 milyon yıl öncesine kadar Gondwana’nın batısında kurak bölgelerde arılar ortaya çıktı.
Çalışmanın ortak yazarlarından bir diğeri olan Washington Eyalet Üniversitesi entomolog Silas Bossert çalışma hakkında yaptığı açıklamada, ” Arıların mekansal olarak kökenlerine yönelik çözülemeyen bir bilmece var. Bu çalışma ilk kez arıların Gondwana’dan geldiğine dair istatistik kanıt sunuyor. Artık arıların güney yarım küre böcekleri olduğunu biliyoruz.”
Ekip aynı zamanda yeni kıtalar oluştukça arıların da kuzeye doğru hareket ettiğine dair kanıtlara ulaştı.
Daha fazla arı türünün tarihini ve genetik profillerini sıralamak isteyen araştırma ekibi, çiçekli bitkilerin ve arıların birlikte nasıl evrimleştiğini anlamak istiyor.
Çeviren ve Derleyen: Nilay Kamu/Cumhuriyet Gazetesi
